Τα τρία πηγάδια συσκότισης του αναζητητή

Η ένωση των πνευμάτων και των καρδιών είναι το ιδανικό και μεγαλειώδες αποτέλεσμα μιας καλής επικοινωνίας για έναν αναζητητή.

Και στην περίπτωση ενός αναζητητή αυτού του είδους, η επικοινωνία επί των θεμάτων των αναζητήσεων του, καθίσταται όαση στον ωκεανό της ερημιάς που συνοδεύει κάθε περιπέτεια.

Κάθε τι χρωματίζεται από τις ανάγκες μας. Και στον αναζητητή οι ανάγκες αυτές είναι λίγο διαφορετικές από τις συνηθισμένες, αλλά και τόσο συνηθισμένες ταυτόχρονα.

Πολλές φορές ποτίζεται από την ανάγκη να νιώσει πως ανήκει κάπου, πως κάποιος κατανοεί και δέχεται τις απόψεις του ή ακόμη και να διαφωνήσει για να δείξει την αυθεντία του.

Πίσω από όλα αυτά φυσικά κρύβεται η βαθύτερη και ουσιαστικότερη ανάγκη του για βαθύτερη αναζήτηση.

Όμως, κάποιες φορές αυτές τις ανάγκες δεν μπορεί να τις χαλιναγωγήσει επαρκώς και οδηγείται σε μονοπάτια που τον βγάζουν από τον δρόμο που θα τον οδηγήσει σε ουσιαστικές και αντικειμενικές προσεγγίσεις.

Ο Ιωάννης Συλλαΐδης στο βιβλίο του «Ο δρόμος της γαλήνιας αναζήτησης», μας μιλά για τα 3 «πηγάδια» συσκότισης και νοητικής σύγχυσης αντιλήψεων, μέσα από τα οποία «πλανεύονται» θεωρητικά και ψυχολογικά οι αναζητητές. Τα πηγάδια αυτά είναι :

• Το πηγάδι της συμφωνίας
• Το πηγάδι της διαφωνίας
• Το πηγάδι της υποτιθέμενης αντικειμενικής ερευνητικής συζήτησης

Ας δούμε ένα μικρό απόσπασμα :

«Το πηγάδι της συμφωνίας...

Πίσω από την αυτοματική ανάγκη και επιθυμία μας να συμφωνήσουμε με κάποιον ή κάποιους για μία υποτιθέμενη αξία ή αλήθεια, κρύβεται ο υπαρξιακός φόβος και η ψευδοοντολογική ανάγκη μας να ενισχύσουμε το ψευδαισθητικό εγώ. Εκείνη την φανταστική, αβάσιμη και παροδική ταυτότητα με την οποία έχουμε υποκαταστήσει τον αυθεντικό μας εαυτό, λόγω έλλειψης αυτογνωσίας.

Ο φόβος της εγωικής μας αποσταθεροποίησης είναι φόβος προσωπικής ανεπάρκειας, που εξωθεί σε επιχειρήσεις απόδειξης ή επιβολής της προσωπικής μας αυθεντίας.

Η συμφωνία είναι συνήθως αρεστή, καθώς επιβεβαιώνει την υποτιθέμενη ορθότητα της δικής μας αντίληψης. Οι «μετοχές» της προσωπικής εγκυρότητας αυξάνονται καθώς μας επιβεβαιώνουν έμμεσα και οι άλλοι συμφωνούντες στις απόψεις μας.

«Συμφωνώ μαζί σου» και αποδέχομαι παθητικά την άποψή σου, σημαίνει παραιτούμαι, κλείνω τα μάτια και τα αυτιά μου. Δεν παρατηρώ ανεξάρτητα, δεν ερευνώ αληθινά. Επαναπαύομαι και αδρανοποιούμαι πνευματικά σε μία στατική και αποστειρωμένη θεώρηση που με εφησυχάζει προσωρινά.

Η παθητική συμφωνία είναι πλέον συμπαθής από πολλούς και είναι δυσδιάκριτη.

Το πηγάδι της διαφωνίας...

Στην περίπτωση του πηγαδιού της διαφωνίας κρύβεται επίσης η ίδια ανάγκη ενίσχυσης του ψευδαισθητικού εγώ.

Συχνά διαφωνούμε σθεναρά και κάποιες φορές και έντονα στις συζητήσεις μας για φιλοσοφικά ή και γενικότερα ζητήματα, στην προσπάθειά μας να αποδείξουμε την ορθότητα των απόψεών μας. Και κάποιες φορές μέσα από αυτόν τον τρόπο στοχεύουμε στην επικαιροποίηση της προσωπικής μας αυθεντίας.

Η αίσθηση του εγωιστικού εαυτού ορθώνεται απειλητικά, προκειμένου να διεκδικηθεί η στερεότητα του προσωπικού εδάφους, μέσω της διαφωνίας. Αυτό καθιστά τη διαφωνία αρεστή, αλλά μονομερώς από την πλευρά του διαφωνούντος.

«Διαφωνώ μαζί σου» αντιδρώντας αρνητικά στην άποψη σου, ενώ ταυτόχρονα αυτοπροβάλλομαι «μηχανικά». Υποδηλώνοντας στην ουσία υπαρξιακή αγωνία και απληστία προς χάριν της αυτοεπιβεβαίωσης.

Η διαφωνία διακρίνεται πιο εύκολα από τη συμφωνία λόγω της αρνητικής της φύσης.

Το πηγάδι της υποτιθέμενης αντικειμενικής ερευνητικής συζήτησης...

Όταν ο αναζητητής αντιληφθεί πως ούτε η παθητική συμφωνία, αλλά ούτε και η διαφωνία οδηγούν σε κάτι το δημιουργικό, αλλά καλύπτουν τις ανασφάλειες και ενισχύουν τον εγωισμό, τότε προκύπτει η πρόταση της ανεξάρτητης αντικειμενικής ερευνητικής συζήτησης.

Αυτές οι συζητήσεις κινούνται συνήθως σε ένα πλαίσιο επιφανειακής νοητικής έρευνας, μέσα από περιορισμένες και τυποποιημένες σκεπτοδιαδικασίες και ανταλλαγές απόψεων. Και εδώ είναι το σημείο που αποκαλύπτεται το στατικό περιεχόμενο της συσσωρευμένης γνώσης με τη μορφή εννοιολογικών περιγραφών κλπ.. Δηλαδή, πρόκειται για μία αναθεωρημένη επιβεβαίωση του ήδη γνωστού, με μικροπαραλλαγές και συνήθως χωρίς να εμπεριέχεται κάτι το πραγματικά καινούργιο.

Όμως, και σε αυτήν την περίπτωση, κατασιγάζεται προσωρινά μόνο, η υποβόσκουσα ψυχολογική μας ανάγκη να επιβεβαιώσουμε ένα είδος προσωπικής ανωτερότητας. Γι' αυτό και η υποτιθέμενη αντικειμενική συζήτηση - έρευνα είναι αναλόγως αρεστή.

Αυτή είναι και η πλέον παραπλανητική περίπτωση για τον αναζητητή και συνήθως, σχεδόν καθόλου διακριτή.

Φυσικά όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι θα πρέπει κανείς να αποφεύγει να συμφωνεί ή να διαφωνεί. Αλλά, το να μπορεί κάθε φορά να διακρίνει από τι πραγματικά οδηγείται σε συμφωνία ή διαφωνία. Και την περίπτωση του τρίτου πηγαδιού το ζητούμενο δεν είναι να παραιτηθεί κάποιος από την έρευνα και την παρατήρηση του αντικειμενικού και της πραγματικότητας, Αλλά, να αποφεύγονται οι φθοροποιές ψυχολογικές εμπλοκές, λόγω ατομικιστικής εμπάθειας.

Το ψευδές, ο φανταστικός εαυτός και το συνονθύλευμα των υποκειμενικών απόψεων και καταστάσεών μας, εμφανίζεται μέσα στο πεδίο της συνειδητότητας μας ως διαχωριστική προβολή - κίνηση απατηλής αυτοανάκλασης. Το αληθές ποτέ δεν έχει κινήσεις διαιρετικής προβολής. Απλώς είναι. Ενώ, όλες οι στατικές πεποιθήσεις και οι επιθετικές αμφισβητήσεις, τελικά αποτελούν μορφές πλάνης και αυταπάτης.

Ο υπεύθυνος και σοβαρός αναζητητής δεν ενδιαφέρεται να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει. Ούτε παρασύρεται σε αυτό από την ροή των συμβάντων. Αλλά, βλέποντας και ακούγοντας προσεκτικά, ενδιαφέρεται να διακρίνει, να ανακαλύψει και να εκδηλώσει χωρίς υστεροβουλία ή εμπάθεια, την τρέχουσα θεώρηση του, ελευθέρα και αβίαστα.»

_________

Αν σκεφτούμε πως για τα περισσότερα πράγματα που στοχεύουν να κατανοήσουν οι αναζητητές δεν υπάρχουν ακόμη αποδείξεις, αλλά και πως κάθε φορά η άποψη μας εκφράζει την τωρινή μας θεώρηση και όχι την τελική, ολοκληρωμένη και αντικειμενική αλήθεια, τότε είναι εμφανής η ευκολία με την οποία «πέφτουμε» στις παγίδες του εγωισμού μας.

Όμως, πέρα από την πληροφόρηση, αυτά τα θέματα απαιτούν και ενδοσκόπηση.

Μπορείς να ανακαλέσεις στην μνήμη σου περιπτώσεις στις οποίες λειτούργησες με κάποιο ή και με όλα τα πηγάδια συσκότισης;

Και όπως είπε ο Πιέρ Κλωντ Μπουάστ

«Εκείνος που μιλάει, σπέρνει. Εκείνος που ακούει, συλλέγει τους καρπούς.»

Οπότε ας προσέχουμε τι δίνουμε και τι συλλέγουμε στις περιπέτειες των αναζητήσεων μας.  

Αν θέλεις να διαβάζεις περισσότερα άρθρα σαν και αυτό, γίνε μέλος της παρέας μας, κάνοντας την εγγραφή σου στο NewsLetter του Compose a DreamLife.