Το αρχέτυπο του ανόητου : Πόσο ξεγελασμένοι είμαστε;

Το αρχέτυπο του ανόητου είναι μια από τις πιο αξιόλογες, ενδιαφέρουσες και επαναλαμβανόμενες φιγούρες σε όλη την ανθρώπινη παγκόσμια ιστορία.

Είναι ένα από τα διαχρονικά αρχέτυπα, που όλοι κληρονομούμε κατά τη γέννηση, αλλά πολλοί υποφέρουμε από την απουσία του στη ζωή και στον εαυτό μας, καθώς «ωριμάζουμε» και γινόμαστε άνθρωποι του καθήκοντος της ζωής, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί.

Όλοι παλεύουμε να διατηρήσουμε σώας τας φρένας, επενδύοντας καθημερινά στον ορθολογισμό μας. Παίρνοντας πολύ στα σοβαρά τον εαυτό μας, ενώ προσπαθούμε σκληρά να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο που προωθεί την εργασιομανία, την απόλυτη αποτελεσματικότητα και την υψηλή παραγωγικότητα. Μια προσπάθεια που κάποιες φορές μας μετατρέπει σε γρανάζια μιας μηχανής που δεν ξέρουμε καν, αν ο σκοπός της ταυτίζεται με τον σκοπό μας ως άνθρωποι.

Έχουμε ξεχάσει πως το παιχνίδι είναι μία βασική ανθρώπινη ανάγκη. Και εν μέσω αυτής της λησμονιάς αναρωτιόμαστε γιατί βαριόμαστε και εξουθενωνόμαστε τόσο εύκολα, χάνοντας το νόημα και κάθε ικανότητα να είμαστε αυθεντικοί και παθιασμένοι με το βαθύτερο νόημα της ζωής μας.

Ίσως, το αντίδοτο σε αυτήν την κατάσταση να είναι το να δώσουμε λίγο χώρο στο αρχέτυπο του ανόητου μέσα στην πολύβουη και σοβαρή ζωή μας.

Όμως, για να είναι ωφέλιμη η ανάπτυξη του αρχέτυπου του ανόητου, ώστε να μην γίνουμε υπερβολικά ανόητοι και ανεύθυνοι, θα πρέπει να αναπτυχθεί πλάι – πλάι με το αρχέτυπο του σοφού. Γιατί, όταν σοφός και ανόητος αναμιχθούν τότε ο σοφός, μπορεί αναγνωρίζει τα όρια της γνώσης του, όντας ικανός να μπορεί να γελάει και να διασκεδάζει με τον ίδιο του τον εαυτό κάθε τόσο. Ικανότητα απαραίτητη για όποιον επιθυμεί να προσεγγίσει την εσωτερική του σοφία.

Όσοι έχετε επιδιώξει την ανάπτυξη του σοφού, ίσως αναγνωρίζετε την απαραίτητη παρουσία του ανόητου μέσα σας. Και όσοι έχετε αναπτύξει τον ανόητο, ίσως αναγνωρίζετε την απουσία του σοφού σε πολλές στιγμές της ζωής σας.

Αυτά τα δύο αρχέτυπα λειτουργούν ορθά μόνο όταν συμπληρώνει το ένα το άλλο. Διαφορετικά, όταν απουσιάζει είτε το ένα, είτε το άλλο, μετατρέπονται σε κακέκτυπα. Καθώς, όταν αναπτύσσεται μόνο το ένα από τα δύο, μεγαλώνει μαζί του με ιλιγγιώδεις ταχύτητες και η σκιά του. Και το μυστικό εδώ είναι πως ο απενεργοποιητής της σκιάς του σοφού είναι το φως του ανόητου, ενώ ο απενεργοποιητής της σκιάς του ανόητου είναι το φως του σοφού.

Τα αρχέτυπα δεν είναι μέρος ενός μηχανικού συστήματος. Είναι κομμάτια που συνδέουν τον εξωτερικό, με τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου, διά μέσω της πύλης της καρδιάς, χρησιμοποιώντας ως γέφυρα της μεταξύ τους επικοινωνίας τα συναισθήματα. Και το βασικότερο στοιχείο σύνδεσης με την πύλη της καρδιάς είναι η σύνθεση που δημιουργεί το αρχέτυπο του ανόητου - σοφού και του σοφού – ανόητου.

Ο χαρακτήρας του ανόητου είναι πολύπλοκος και σε αυτόν έχουν αποδοθεί διάφορα χαρακτηριστικά, όπως το ότι είναι άναρθρος, κουτός, ανίκανος να συμμορφωθεί με τα συμβατικά πρότυπα συμπεριφοράς. ενώ ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από μια φυσική απλότητα, αγνότητα και αθωότητα καρδιάς.

Μία από τις φιλοσοφικές λίθους, στη ζωή πολλών ανθρώπων, είναι η κατάκτηση της ουσιαστικής ελευθερίας. Ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, η κατάληξη του οποίου σπάνια στέφεται με επιτυχία, μιας και η ελευθερία είναι παράγωγη του χορού της ανόητης σοφίας και της σοφής ανοησίας.

Ιδού, λοιπόν, και το μυστικό της ελευθερίας… αν είναι κάτι το οποίο σε ενδιαφέρει και το επιθυμείς.

Ο ανόητος φαίνεται να είναι απείρως πιο ανεξάρτητος και χαρούμενος, από εκείνους που τους βαραίνει μονομερώς η σοφία. Είναι η χαρά της ζωής μιας και αγνοεί αντιληπτικά τα βαρυσήμαντα φιλοσοφικά ζητήματα της ματαιότητας της ύπαρξης και του γίγνεσθαι της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όμως, ένα από τα πιο βαθιά χαρακτηριστικά του ανόητου, που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, είναι πως πάντα λέει την αλήθεια, μιας και του λείπει η απαραίτητη ποσότητα σοφίας, ώστε να φτιάχνει ψέματα με σκοπό να χειραγωγήσει τον εαυτό του και τους άλλους.

Η ανοησία, κατά περίπτωση, είναι απαραίτητο συστατικό στην πορεία όποιου θέλει να διεισδύσει στα βάθη και στα ύψη της παγκόσμιας γνώσης.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως μία από τις υψηλότερες μορφές σοφίας είναι η γνώση της ίδιας της ανοησίας μας.

Κάτι που μας παρέδωσε ο Σωκράτης χιλιάδες χρόνια πριν μέσω του «ἕν οἶδα, ὅτι οὐδέν οἶδα», αλλά και της ίδιας του της ζωής.

Σκέψου το λίγο… τι είδος ανθρώπου ήταν ο Σωκράτης… μήπως η ενσάρκωση της ανόητης σοφίας και της σοφής ανοησίας;

Η γνώση της άγνοιας είναι από μόνη της ένα ολόκληρο είδος σοφίας. Και όπως γράφει ο Σαίξπηρ: «Ο ανόητος νομίζει ότι είναι σοφός, αλλά ο αληθινός σοφός ξέρει ότι είναι ανόητος».

Ο ανόητος αντιπροσωπεύει μια νοσταλγική επιστροφή σε έναν πιο απλό τρόπο ζωής. Αναδύει ένα διαφορετικό είδος σοφίας που δεν προέρχεται από το μυαλό, αλλά από την καρδιά.

Πολλές φορές οι απλοί άνθρωποι, με την καθαρότητα της καρδιάς τους, μπορούν να διεισδύσουν σε βαθύτερες αλήθειες από ότι εκείνοι που επιβαρύνονται με μάθηση και γνωσιακές συμβάσεις.

Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι μας λέει : «Ο πιο σοφός απ' όλους, κατά τη γνώμη μου, είναι αυτός που μπορεί, έστω και μια φορά το μήνα, να αυτοαποκαλείται ανόητος - μια ικανότητα πρωτόγνωρη στις μέρες μας».

Γι' αυτό και στη λογοτεχνία, ο ρόλος των σοφών εκφράζεται μέσα από χαρακτήρες που απεικονίζουν την παραφροσύνη, την τρέλα και την ανοησία. Είναι εκείνοι που επεμβαίνουν την κατάλληλη στιγμή μιας και αποτελούν τους μόνους ικανούς θεατές ενός μέρους της σοφίας.

Είναι εμφανές, λοιπόν, πως υπάρχουν δύο τρόποι για ξεγελαστούμε εμείς οι άνθρωποι, όντας μονομερώς ανόητοι ή μονομερώς σοφοί. 

Ο ένας είναι να πιστεύουμε αυτό που δεν είναι αλήθεια και ο άλλος να αρνούμαστε να πιστέψουμε αυτό που είναι αλήθεια.

Αυτή η στιγμή, είναι μία καλή στιγμή να αναρωτηθούμε . . .

Πόσο ξεγελασμένοι σοφοί και πόσο ξεγελασμένοι ανόητοι είμαστε. . . ;

Αν θέλεις να διαβάζεις περισσότερα άρθρα σαν και αυτό, γίνε μέλος της παρέας μας, κάνοντας την εγγραφή σου στο NewsLetter του Compose a DreamLife.